Menu
Zamek Żupny w Wieliczce
Gdy słyszymy słowo “zamek” w pierwszej kolejności zazwyczaj doszukujemy się nawiązania do warownej twierdzy zamieszkiwanej przez króla bądź innego możnego człowieka. Jednak Zamek Żupny w Wieliczce, będący siedzibą królewskiego przedsiębiorstwa Żup Krakowskich rozsławił niemieszkający w nim władca, a bocheńska i wielicka sól przynosząca niemałe dochody. Jeśli jeszcze tu nie byliście, to warto odwiedzić to miejsce choćby, dlatego iż zebrano tu wielką kolekcję wspaniałych solniczek.
Zamek Żupny w Wieliczce to siedziba istniejącego od XIII w. jednego z największych europejskich przedsiębiorstw, czyli Żup Krakowskich. W murach Zamku Żupnego, każdego dnia przez prawie 700 lat toczyło się życie, naznaczone solnym urobkiem. Zamek jako siedziba zarządzających Kopalniami Soli w Bochni i Wieliczce żupników nie był tylko budowlą administracyjną czy mieszkalną, lecz pełnił wiele dodatkowych funkcji. Ale zacznijmy od początku.
Położony w niewielkiej odległości od szybów Kopalni Soli “Wieliczka” Zamek Żupny staje się dalszym punktem zwiedzania miejsc związanych z solą dla większości turystów. Podobnie było i z nami. Po skończeniu zwiedzania podziemnej trasy Muzeum Żup Krakowskich w wielickiej Kopalni stwierdziliśmy, że warto zaglądnąć i tu. Już z ul. Zamkowej widać zabudowania Zamku Żupnego sąsiadującego z pobliskim kościołem. Po dotarciu do kasy i odebraniu biletów zaczęliśmy naszą przygodę.
Kompleks zabudowań Zamku Żupnego w Wieliczce zmienił się nieco na przestrzeni wieków. Budynki były dobudowywane lub popadały w ruinę. Zmieniały się także pełnione przez nie funkcję. Zobaczycie tu Zamek Środkowy – “Dom pośród Żupy”, Zamek Północny – “Dom Żupny”, Zamek Południowy, fragmenty kuchni żupnej, szyb górniczy czy zachowana basztę i fragmenty murów obronnych. Jednak, jeśli wybierzecie się tu, aby zobaczyć zgromadzone w murach zbiory Muzeum Żup Krakowskich na pewno nie będziecie się nudzić.
Zamek Środkowy – "Dom pośród Żupy"
Za początek naszego zwiedzania obraliśmy Zamek Środkowy, czyli najstarszy budynek kompleksu żupnego. Zbudowane na kształt obronnej wieży najstarsze skrzydło początkowo pełniło funkcję magazynu solnego kruszcu. “Dom pośród Żup” był też reprezentacyjnym budynkiem przedsiębiorstwa z Izbą Grodzką, w której odbywały się sądy podkomorskie i Izbą Królewską przeznaczoną dla wizytującego bocheńskie i wielickie Żupy króla. Istniejący od XIII w. budynek zniszczyły radzieckie bomby w 1945 r., a w obecnych odbudowanych i odremontowanych pomieszczeniach stworzono wspaniałe wystawy.
Wystawa archeologiczna
W zachowanych, oryginalnych piwnicach Zamku Żupnego w Wieliczce znajdziecie wiele informacji dotyczących osadnictwa przy Wieliczce, obejrzycie tu makietę dawnego miasta, cenne archeologiczne wykopaliska, animację 3D ukazującą jak zmieniała się bryła Zamku i bezcenne znalezisko w wielickiego rynku – Skarb groszy praskich.
Sala gotycka
Na parterze Zamku Środkowego znajduje się reprezentacyjna Sala gotycka (dawna Izba Grodzka) z XIV w. przebudowywana w późniejszym okresie. Ozdobą tego pomieszczenia jest wspaniałe sklepienie krzyżowo – żebrowe i portrety dawnych żupników. Jednak z powodu udostępniania tutejszej sali Młodym Parom na śluby cywilne w dniu naszej wizyty nie mogliśmy zajrzeć do jej środka.
Kolekcja Solniczek
Największe, choć przeważnie niewielkich rozmiarów skarby do przechowywania “białego złota” rozlokowano w dwóch salach. Część z nich obejrzeliśmy na parterze a pozostałe rozlokowano w gablotach na piętrze. Solniczki – bo o nich mowa, to najwyższej klasy obiekty pochodzące ze światowej sławy pracowni złotniczych i wytwórni porcelany. Choć dla nas współczesnych, solniczka nie jest nadzwyczajnym obiektem zdobiącym stół, dla ludzi doby średniowiecza zarówno sól jak i solniczki stanowiły symbol bogactwa. Toteż oglądając te małe arcydzieła nie mogliśmy się nadziwić pomysłowości twórców, którzy nadawali solniczkom kształty koszy z kwiatami, zakochanych par, zwierząt, Afrykanek, łodzi czy pasterzy i pasterek. Naprawdę jest na co patrzeć, gdyż kolekcja liczy około 1000 solniczek!
Piękno stołu - Zastawy z kolekcji Czartoryskich (wystawa czasowa)
Ostatnia z udostępnionych dla turystów sal dotyczyła elementów zastawy stołowej, jaką dysponowali Czartoryscy. Wystawa czasowa zorganizowana na Zamku Zupnym w Wieliczce umożliwiła nam zapoznanie się z porcelaną, zastawą stołową i pucharami, z których korzystali możni. Zobaczycie tu m. in. złoty talerz królowej Konstancji – żony króla Zygmunta III Wazy, norymberski puchar tzw. “nautilus” z muszlą należący do Jakuba Sobieskiego, buteleczkę w formie winnego grona, pucharek z kości słoniowej zdobiony puttami czy kufel przedstawiający przybycie Rebeki do Izaaka. Nie można zapomnieć o wspaniałym serwisie obiadowym Izabeli Czartoryskiej używanym w Parchatce czy barokowych, zdobionych koralowcami lub srebrnych sztućcach sygnowanych inicjałami lub herbami rodów.
Poprzednie
Następne
Zamek Południowy
Po opuszczeniu murów Zamku Środkowego przeszliśmy w kierunku dziedzińca. Po przejściu bramy naszym oczom ukazał się drugi budynek – Zamek Południowy, jednakże był on zamknięty dla odwiedzających. W czasach rozkwitu Żupnego przedsiębiorstwa działał tu skład przeciwpożarowy i remiza strażacka, funkcjonowały tu także pomieszczenia gospodarcze. Obecnie w sezonie w budynku tym działa restauracja.
Szyb górniczy i makieta Zamku Żupnego
Kierując się w stronę dziedzińca nie możemy nie wspomnieć, że tuż przy murze Zamku Środkowego po lewej stronie znajduje się adnotacja o najstarszym odkrytym w Wieliczce szybie górniczym (niestety zabezpieczonym na zimę), natomiast po prawej macie okazję zobaczyć makietę Zamku Żupnego.
Kuchnia Żupna
Mówi się, że kuchnia jest sercem domu, a że pracujący w bocheńskiej i wielickiej Kopalni górnicy byli ja wielka rodzina, nie mogło zabraknąć dla nich jadłodajni w tutejszym solnym przedsiębiorstwie. Choć do naszych czasów z Kuchni Żupnej pozostał tylko pozostałości murów, mieliśmy okazję przyjrzeć się jak duży był ten jedna z pierwszych w Europie zakładów zbiorowego żywienia. Działająca od XIV do XVI w. na zamkowym dziedzińcu kuchnia, w której pracował kucharz i jego dwóch pomocników każdego dnia wydawała setki obiadów dla pracujących w Kopalni górników, furmanów wożących sól, duchownych i innych uprzywilejowanych.
Baszta i mury obronne
Biegnąca wzdłuż dawnej Kuchni Żupnej alejka zaprowadziła nas wprost pod Basztę Zamku Żupnego w Wieliczce. Piętrząca się nad dziedzińcem Baszta z XIV w. to element dawnych obwarowań miasta. W czasach Kazimierza Wielkiego w Wieliczce istniało 19 baszt, ta ocalała w sąsiedztwie Przedsiębiorstwa Żupnego zapewnia turystom możliwość podziwiania widoku na zamek z innej perspektywy, więc warto tam się wdrapać.
Zamek Północny – "Dom Żupny"
Zbliżając się ku końcowi zwiedzania warto popatrzeć na ostatni budynek kompleksu Żupnego. Wybudowane w XIV w. skrzydło Zamku Północnego zaadaptowano głównie na pomieszczenia gospodarcze. W “Domu Żupnym” znajdowały się ponad to pomieszczenia mieszkalne wyższych urzędników kopalni, łojownia i kaplica. W piwnicach znajdował się tzw. “Groch”, czyli więzienie. Północną część kompleksu Zamku Żupnego w Wieliczce można niestety oglądać jedynie z zewnątrz.
Ogród Żupny
Południową część terenu zajmowanego przez Zamek Żupny w Wieliczce zagospodarowano na tzw. Ogród Żupny. Jest to miejsce z dużą ilością zieleni i drzew. Jeśli będziecie chcieli odpocząć i chwilę delektować się otaczającą Was przyrodą warto wstąpić tu na przechadzkę.
Kochani, jak wszyscy wiemy największym skarbem Wieliczki jest istniejąca tu Kopalnia Soli i ukryte pod ziemią skarby. Jednak przebywając w tym mieście warto abyście poświecili trochę czasu i przespacerowali się jego uliczkami. Zorganizowana w Zamku Żupnym wystawa Solniczek, na pozór codziennych i prozaicznych elementów wyposażenia domowego przybliży wam wagę i piękno tego cennego, słonego kruszcu. Co więcej spacer wśród murów XIII / XIV w. Zamku, możliwość wejścia na Basztę lub odpoczynku wśród roślin zabytkowego Ogrodu Żupnego zapewnią atrakcję zarówno dla tych najmłodszych jak i nieco starszych osób.
Więcej informacji znajdziecie pod adresem: Zamek Żupny w Wieliczce
- Atrakcje, Zamki
- 6 kwietnia, 2019
- aw-foto
- Brak komentarzy